I. Tiểu dẫn

- Lỗ Tấn (1881 - 1936) tên khai sinh là Chu Chương Thọ (Chu Thụ Nhân), quê ở Thiệu Hưng, Chiết Giang, Trung Quốc.

- Tác phẩm tiêu biểu: AQ chính truyện, Gào thét, Bàng hoàng….

- Thuốc được viết vào năm 1919, thời kì Trung Quốc bị Anh, Pháp, Nga, Đức, Nhật xâu xé.

II. Văn bản (SGK)

1. Ý nghĩa của hình tượng chiếc bánh bao tẩm máu người

- Bánh bao tẩm máu người là thuốc chữa bệnh lao, thứ mà ông bà Hoa Thuyên xem là "tiên dược" để cứu mạng thằng con "mười đời độc đinh" đã không cứu được nó mà ngược lại đã giết chết nó, vì đó là thuốc mê tín.

- Trong truyện, bố mẹ thằng Thuyên đã áp đặt cho nó một phương thuốc quái gở mà cả đám người trong quán trà cũng cho rằng đó là thứ thuốc tiên. Như vậy, tên truyện còn hàm nghĩa xa hơn, mang tính khai sáng, đây là thứ thuốc độc, mọi người cần phải giác ngộ rằng thuốc chữa bệnh lao được sùng bài là một thứ thuốc độc.

- Chiếc bánh bao được pha chế bằng máu của người cách mạng, một người xả thân, đổ máu cho sự nghiệp giải phóng nông dân... Nhưng người dân ấy (bố mẹ thằng Thuyên, ông Ba, cả Khang...) lại dửng dưng, mua máu người cách mạng để chữa bệnh... Với hiện tượng chiếc bánh bao tẩm máu Hạ Du, Lỗ Tấn đã đặt ra vấn đề hệ trọng là ý nghĩa của sự hi sinh. Tên truyện vì thế mang tầng nghĩa thứ ba, phải tìm một phương thuốc làm cho quần chúng giác ngộ cách mạng và làm cho cách mạng gắn bó với quần chúng.

2. Hình tượng người cách mạng Hạ Du

- Hình tượng người cách mạng Hạ Du không được miêu tả trực tiếp, chỉ được nói tới qua một số chi tiết như một thanh niên tuổi mới đôi mươi, nhà nghèo, có một mẹ già, có bản lĩnh cao cường (trước khi chết còn rủ cai ngục làm cách mạng).

+ Có hai chi tiết ám ảnh liên quan đến hình tượng người cách mạng Hạ Du, máu của anh được lão Thuyên dùng tẩm bánh bao để chữa bệnh lao cho con trai (một quan niệm rất lạc hậu) và chi tiết vòng hoa lặng lẽ, bí mật của ai đó đã cắm trên mộ người thanh niên cách mạng.

+ Thái độ của tác giả đối với Hạ Du là thái độ ngợi ca, trân trọng (đối lập với thái độ phê phán, vạch ra "căn bệnh quốc dân" đối với những người dân bình thường xung quanh Hạ Du).

- Chủ đề bàn luận những người trong quán trà của lão Hoa trước hết là công hiệu của "thứ thuốc đặc biệt" là chiếc bánh bao tẩm máu người.

+ Từ việc bàn về công hiệu của chiếc bánh bao tẩm máu Hạ Du chuyển sang bàn về nhân vật Hạ Du là diễn biến tự nhiên, hợp lí.

+ Người tham gia bàn luận tán thưởng rất đông song phát ngôn chủ yếu vẫn là tên đao phủ Cả Khang, ngoài ra còn một người có tên kèm theo đặc điểm (cậu Năm gù) và hai người chỉ có đặc điểm"người rầu hoa râm", "anh chàng hai mươi tuổi".

- Qua những lời bàn luận ấy, Lỗ Tấn đã cho thấy:

+ Sự lạc hậu của dân chúng Trung Quốc đương thời.

+ Lòng yêu nước nhưng vẫn còn xa rời quần chúng của những người chiến sĩ cách mạng.

3. Không gian nghệ thuật của truyện

- Không gian, thời gian nghệ thuật trong truyện:

+ Câu chuyện xảy ra trong hai buổi sớm vào hai mùa, mùa xuân có ý nghĩa không gian tượng trưng. Buổi sáng đầu tiên có ba cảnh: Cảnh đi mua bánh bao chấm máu người, cảnh pháp trường và cảnh cho con ăn bánh, cảnh quán trà... Ba cảnh gần như liên tục, diễn ra trong mùa thu lạnh lẽo.

+ Bối cảnh quán trà và đường phố là nơi tụ tập của nhiều loại người, do đó hình dung được dư luận và ý thức xã hội. Buổi sáng cuối cùng là vào dịp tết thanh minh, mùa xuân tảo mộ. Mùa thu lá rụng, mùa xuân đâm chồi nảy lộc, gieo mầm.

- Ý nghĩa của vòng hoa trên mộ Hạ Du:

+ Vòng hoa là cực đối lập của "chiếc bánh bao tẩm máu". Phủ định vị thuốc là chiếc bánh bao tẩm máu, tác giả mơ ước tìm kiếm một vị thuốc mới, chữa được cả những bệnh tinh thần cho xã hội với điều kiện tiên quyết là mọi người người phải giác ngộ cách mạng, phải hiểu rõ "ý nghĩa của sự hi sinh" của những người cách mạng.

+ Nhờ chi tiết vòng hoa trên mộ Hạ Du, chủ đề tư tưởng tác phẩm mới được thể hiện trọn vẹn, nhờ đó mà không khí của truyện vốn rất u buồn, tăm tối nhưng không bi quan.